Die Patriot-woordeboek van 1902

by | Mar 19, 2024 | Afrikaans tuisblad, Algemene inligting

Woordelyste van die omgangstaal in Kaapstad en omstreke het reeds voor die Patriot-woordeboek verskyn en vanaf die 1870’s het woordelyste die Afrikaanse leksikologie aangevul.

Die Patriot-woordeboek het in 1902 verskyn. Dit was ’n poging om die woordeskat van Afrikaans op te teken. Dit sou die basis vorm van die latere woordeboeke in Afrikaans, onder meer vir die werk aan die Woordeboek van die Afrikaanse Taal (WAT) wat in 1926 sou begin (Carstens & Raidt 2019:332) en steeds volstoom aan die gang is.

Die Patriot-woordeboek het onder ’n tweetalige titel verskyn, maar eers in 1904 het “Part II: English-Cape Dutch” verskyn. Die eerste deel, “Afrikaans-Engels”, beslaan ‘n “Foorberig”/“Preface” van ses bladsye plus die “woordelys” van 276 bladsye in dubbelkolom. Hierteenoor beloop die tweede deel 355 bladsye. Hierdie bron bevat meer as 16 500 woorde en uitdrukkings wat eiesoortig is aan die gebruikers in die destydse Kaap en omgewing (Carstens & Raidt 2019:548).

Die “Foorberig” deel die volgende mee:

“ ’n Blote woordelys soos hiirdie het gen nut ni” — antwoord ’n Hollanse taalgeleerde ons toen ons hom ’n proef stuur fan di eerste fel fan di boek en syn opini fraag op eenige punte. Mar deur di ongunstige opini het ons fer ons folstrek ni laat afskrik ni. Ja so ’n woordeboek as ons hiir gé het wel dégelik ’n dridubbele nut. Fereers diin dit om di spelling fan Afrikaans, wat as skryftaal nog in syn wording is, tot eenformighyd te help breng, terwyl dusfêr elkeen di ferstandige reel “skryf soos jy praat” op syn yge maniir, dikwils ni heel oordeelkundig ni, in toepassing gebreng het. Hiirin het ons egter, hoewel met ’n feelsydige erfaring fan ’n kwart-eeu agter ons, met alle beskydenhyd te werk gegaan, deur by woorde waar bepaalde ferskil en grondige redes fer twe spellings bestaan alby an te gé. ’n Twede nut fan di Woordeboek is dat ons daarme an Afrikaaners ’n hulpmiddel biid om Engels te leer; en ’n derde dat ons di Engelse in Suid Afrika help om ons taal te leer: wat alby ni ferkry word (in) ’n Hollans-Engelse Woordeboek ni.

Vandag is daar baie en verskillende soorte woordeboeke in Afrikaans beskikbaar, ook in die ATM se versameling. Een van die mees onlangse skenkings aan die Afrikaanse Taalmuseum en -monument is byvoorbeeld die viertalige N|uuki-Namagowab-Afrikaans-Engels-woordeboek wat in 2022 verskyn het. – Chantelle de Kock

Bron:

Carstens, WAM & Raidt, E.H. 2019. Die storie van Afrikaans uit Europa en van Afrika. Deel 2, Die Afrikageskiedenis van Afrikaans. Pretoria: Protea Boekhuis